Brabants Duingoed 2050

Het karakteristieke coulissenlandschap aan de randen van Nationaal Park Loonse en Drunense Duinen dreigt te verdwijnen. Strenge regelgeving, toenemende recreatie en verstedelijking zetten druk op dit historische agrarische landschap. Tegelijkertijd lopen boeren in het gebied tegen de grenzen van het systeem aan. Agrarische bedrijven renderen niet of onvoldoende. Zonder regie transformeren deze gronden naar kwekerijen, vakantieparken en woningen.

Balans in het landschap

Om dit bijzondere mozaïeklandschap duurzaam veilig te stellen en te versterken, ontwikkelde het Rotterdamse bureau voor stedenbouw en landschap OD205 een renderend economisch perspectief voor het gebied, samen met de Gebiedsonderneming Duinboeren & Maatschappij (een platform van meer dan 100 boeren) en Bureau BUITEN. Kern van dit ontwerpend onderzoek: het (weer) in balans brengen van het productieve, natuurlijke en het recreatieve landschap. Met een belangrijke rol voor de boeren.

Verandering op systeemniveau

In de regio zet de Stichting Duinboeren zich al jaren in voor verduurzaming van onderaf in de sector. Uit een analyse van de stichting, OD205 en gebiedspartijen kwam onder meer naar voren dat behoud van het agrarisch productielandschap vraagt om een verandering op systeemniveau. Meer aandacht voor de bodemkwaliteit, een veerkrachtige waterhuishouding en het stimuleren van biodiversiteit biedt kansen om de agrarische productie te verduurzamen en de diversiteit in het landgebruik te vergroten. Dat zou het landschap ook aantrekkelijk maken als leefomgeving en recreatiegebied.

Mozaïek 2.0

Aanhakend op die analyse, schetst OD205 voor dit gebied een toekomst met een duurzaam productielandschap als nieuw verdienmodel voor agrarische ondernemers: Mozaïek 2.0. OD205 koppelt deze duurzame productie aan het versterken van het historische coulissenlandschap. In het onderzoek zet OD205 in op een versterkt eigentijds mozaïeklandschap met de ondergrond (bodem en water) als inspiratie voor het nieuwe landschap, een versterkt casco van landschapselementen en landschapsdragend landgebruik. OD205 ontwikkelde daarbij acht uitgangspunten voor het mozaïeklandschap van de toekomst, als bouwstenen voor een transitie naar een historisch mozaïeklandschap met een meervoudige waarde – voor recreanten, de natuur en de boeren. Die bouwstenen zijn onder andere het landschap als systeem, de boer als hoeder van het landschap, een nieuw verdienmodel voor landschapsbeheer door de boeren, samenwerken op gebiedsniveau en het sluiten van lokale kringlopen.

Mozaïek Meesters

Samen met agrarische ondernemers uit deelgebied Manken Tiend werkte OD205 de afgelopen maanden samen toe naar een bod, aan te bieden aan de provincie. In dit bod geven de boeren aan hoe zij gezamenlijk verder willen werken aan een gezonde bodem, water en biodiversiteit. Om het bod te bespreken en te visualiseren bedacht OD205 het spel Mozaïek Meesters. In het spel koppelden de boeren hun huidige landgebruik (bijvoorbeeld 30 ha grasland en 10 ha aardappelteelt) aan de best passende bodemsoort in het gebied. Vervolgens werd dit aangevuld met managementmaatregelen voor bodem, water en biodiversiteit, en met landschappelijke ingrepen zoals het beheer van houtwallen, de aanleg van klompenpaden of mountainbikeroutes. Uit het spel kwam als belangrijkste wens naar voren om een afwisselend landschap te behouden, gebouwd op samenwerking tussen de gebiedspartijen en met een belangrijke rol voor de boeren als hoeder van dat landschap.

Generieke methode

OD205 ontwikkelde het toekomstperspectief in Mozaïek 2.0 op basis van een generieke methode voor de transitie naar landschapsdragend landgebruik, die ook in andere agrarische gebieden kan worden toegepast. OD205 voerde het ontwerpend onderzoek uit binnen het bestek van de Open Oproep Prachtige Productielandschappen van het Stimuleringsfonds voor Creatieve Industrie.