De Natuurproducerende Woonwijk

Het Nederlandse buitengebied heeft door de eeuwen heen grote veranderingen ondergaan. Menselijke bedrijvigheid, zoals turfontginning en later de intensieve landbouw, zorgden ervoor dat het buitengebied is getransformeerd tot een monotoon en generiek landschap met een lage biodiversiteit. Soms zijn waardevolle ecosystemen bijna volledig weggevaagd en met deze systemen verdween de leefomgeving van diverse planten en dieren.

Wat gebeurt er als we deze ecosystemen een plek geven in het bebouwd gebied? Er is steeds meer aandacht voor natuur bij de ontwikkeling van nieuwe woonwijken: natuurinclusieve wijken verrijzen door heel het land. De natuurproducerende woonwijk gaat een stap verder: de woonwijk niet alleen als natuurinclusieve plek voor de soorten van de stad, maar een natuurgenererende woonwijk die nieuwe natuur de ruimte geeft en de alledaagse natuurbeleving versterkt.

Hoogveenpark

Hoogveen is zo’n ecosysteem waarvan enkel nog fragmenten kunnen worden teruggevonden: holle echo’s van eens grote hoogveensystemen.De woningbouwopgave biedt een unieke kans om een verloren ecosysteem zoals een hoogveen te herintroduceren en zo de (bio)diversiteit van stad en landschap te vergroten. Juist in de woonwijk kunnen de ideale omstandigheden worden gecreëerd en gecontroleerd om het hoogveen zich te laten ontwikkelen. De unieke omstandigheden bieden plek aan voor ons land zeldzame soorten flora en fauna. Zo wordt het natuurlijk landschap verrijkt en ontstaan unieke leefomgevingen: wonen aan een hoogveenpark.

Voordelen voor de wijk en haar bewoners

Bovendien biedt het ecosysteem vele voordelen voor het bebouwd gebied. Hoogveen is in staat grote hoeveelheden regenwater vast te houden, boven het grondwaterpeil. Door de sponswerking van Sphagnum (veenmos) kan het tot 20x het eigen gewicht aan water opnemen. In gebieden met weinig infiltratiecapaciteit kan dit de wateroverlast verminderen. Daarnaast neemt veenmos tijdens het groeien veel CO2 op uit de atmosfeer.

Nabootsen van omstandigheden

Hoogveen wordt onder invloed van regenwater gevormd boven de lokale grondwaterspiegel. Het kan onstaan op plaatsen waar een ondoordringbare laag in de bodem aanwezig is, bijvoorbeeld een dichte kleilaag. Regenwater is erg arm aan nutriënten en er zijn maar weinig plantensoorten in staat zich te vestigen in dergelijke voedselarme milieus. Veenmos is een van de weinige plantensoorten die daar wel kan aarden. Kussens van veenmos zuigen zich vol met regenwater. Als ze verzadigd zijn, bestaan ze voor negentig procent uit water. Het veenmost sterft van onderen af maar groeit aan de bovenzijde door. Het hoogveen is dus zelfvoorzienend in zijn waterhuishouding en is alleen afhankelijk van regenwater, niet van grondwater. In nieuwbouwwijken kunnen de fysische omstandigheden voor een hoogveengebied worden nagebootst. Hier wordt door middel van een kunstmatige ondoordringbare laag gezorgd voor een scheiding tussen grondwater en regenwater. Een gescheiden hemelwatersysteem zorgt voor de aanvoer van voldoende grote hoeveelheden regenwater: al het regenwater uit de wijk kan worden gecollecteerd in het hoogveenpark en daarin kan het hoogveen zich ontwikkelen, zelfs in periodes van droogte. Het veenmos wordt geïntroduceerd via duurzaam gekweekte Sphagnum uit regeneratieprojecten in Schotland. Binnen enkele maanden vormt zich een dicht mostapijt dat gedurende de jaren erna geleidelijk steeds dikkere pakketten veenmos vormt.

Vervolg

OD205 onderzoekt samen met experts welke stappen nodig zijn om van concept tot realisatie te komen en welke andere ecosystemen geschikt zijn om te introduceren, hoe we ze kunnen herintroduceren en zo bij kunnen dragen aan een unieke leefomgeving.