Een gezond werklandschap
OD205 ontwikkelde een ontwerpaanpak om bestaande bedrijventerreinen te revitaliseren - met het abiotische systeem (water en bodem) als vertrekpunt. Door bovengronds aan te haken op de kwaliteiten en kenmerken van de ondergrond en de regeneratieve capaciteiten van de bodem te benutten, kunnen deze terreinen transformeren in toekomstbestendige en gezonde werkomgevingen: biodivers en klimaatadaptief, duurzaam, veerkrachtig - en met een gebiedseigen signatuur.
Of ze nou gebouwd zijn op de veengronden van Zuid-Holland, op Friese klei of op de zandgronden in Overijssel: op de 3800 bestaande bedrijventerreinen in Nederland ontbreekt iedere relatie met het abiotische systeem – dankzij een dik pakket bouwzand waarmee de ondergrond is afgedekt. Bovengronds zijn deze terreinen pragmatisch ingericht: met (mono)functionele bebouwing, veel verhard terrein en een doelmatige ontsluiting.
Dit maakbaarheidsdenken ten aanzien van onder- en bovengrond resulteerde in generieke en gebiedsvreemde werkomgevingen die sterk versteend zijn. Dat maakt deze bedrijventerreinen tot kwetsbare werklocaties, zonder weerwoord op natuurfenomenen als hittestress, wateroverlast en droogte. Bestaande bedrijventerreinen vormen bovendien vaak een barrière voor de groenblauwe netwerken tussen stad en land en hebben een lage verblijfskwaliteit.
Veel bestaande bedrijventerreinen zijn toe aan herstructurering. Gebouwen en infrastructuur zijn verouderd, de energietransitie en de klimaatcrisis vergen extra ruimte.
Die herstructurering wordt echter niet integraal of systemisch aangepakt, maar aangevlogen vanuit duurzaamheidseisen aan de bovengrond: stenen maken plaats voor beplanting, bermen worden ingezaaid met zomerbloeiers, daken met subsidie vergroend – zonder te kijken naar noodzaak en effect van zo’n ingreep in relatie tot het abiotische systeem. Dat maakt deze ingrepen tot symptoombestrijding, vaak op kavel- en bedrijfsniveau. Vanuit ondernemersperspectief misschien logisch, maar ook een gemiste kans.
Dat kan doelmatiger en effectiever – door bij de herstructurering van bedrijventerreinen juist de lokale ondergrond als vertrekpunt te kiezen. Dat voert tot ingrepen die op maat gesneden zijn voor dat specifieke bodemtype, de bodem zelf gezonder maken en werkelijk effect sorteren bij het toekomstbestendig en vitaal maken van bestaande bedrijventerreinen.
Revitaliseren van bestaande bedrijventerreinen vanuit de bodem vraagt om een systeemtransitie in de gebiedsontwikkeling. Het maakt van het herstructureren van deze werklocaties maatwerk, afgestemd op de lokale karakteristieken van de ondergrond. Winst voor de stakeholders: je krijgt er een duurzaam en veerkrachtig bedrijventerrein voor terug, biodivers en klimaatadaptief - en met een gebiedseigen groene signatuur.
In ontwerpend onderzoek in opdracht van het Stimuleringsfonds Creatieve Industrie ontwikkelde OD205 een praktijkgerichte ontwerpaanpak voor die transitie-op-maat. Deze aanpak kan gebruikt worden als leidraad bij de herstructurering van huidige bedrijventerreinen op de drie hoofdbodemtypes in Nederland: klein, veen en zand. Lees hier het pleidooi voor bouwen vanuit de bodem.
